Studiedag Wetenschappelijke informatievaardigheden

WELKOM

_{door Marc Van den Bergh, voorzitter FELNET}

INLEIDENDE BESCHOUWINGEN

_{door Inge Van Nieuwerburgh, Open Science team Universiteitsbibliotheek Gent, partner OpenAIRE, EOSC-PILLAR & EOSC Future, universiteitsbibliotheek Gent - dagvoorzitter}

OPEN SCIENCE IS EEN CULTUUROMSLAG IN DE WETENSCHAPPELIJKE ACTIVITEITEN MET BELANGRIJKE MEERWAARDE VOOR DE SAMENLEVING

_{door Joos Vandewalle, professor emeritus, ere-voorzitter KVAB, Open Science ambassadeur KU Leuven}

Open Science streeft ernaar om alle stappen van het wetenschappelijk onderzoek open te stellen (onderzoekshypotheses, data, software, algoritmen, preprints en burgerwetenschap=het betrekken van burgers in deze stappen) voor andere academici en voor de samenleving. Dit biedt een extra mogelijkheid voor hoogwaardig onderzoek, omdat het hele onderzoeksproces transparanter is en ook sneller kan resultaten opleveren. Meer en meer onderzoekers zien de voordelen in en passen die methodes toe. Een groot voordeel is dat het onderzoek en de verwerking van de gegevens beter kunnen geverifieerd worden en daardoor zijn de resultaten veel beter reproduceerbaar en kan het vertrouwen van de samenleving in de wetenschap groeien.

VOORBIJ GOLD OPEN ACCESS: EEN BLIK OP ALTERNATIEVE OPEN ACCESS PUBLICATIEMODELLEN

_{door Laura Mesotten, procesverantwoordelijke onderzoek & open scholarship, KU Leuven bibliotheken Artes}

Open Access wordt voor een groot deel gerealiseerd via de zogenaamde Gold OA route, waarbij de publicatiekosten betaald worden door de auteurs en er wordt samengewerkt met de traditionele, for-profit uitgevers. Tegelijkertijd worden er echter ook meer en meer innovatieve publicatieplatformen en -modellen (zoals Diamond OA) ontwikkeld die een alternatief bieden voor de for-profit aanpak. Dergelijke platformen komen met nieuwe oplossingen voor het verspreiden van wetenschappelijke output die goedkoper en meer inclusief zijn en ook beter aansluiten bij de wetenschappelijke waarden aangezien ze vaak worden beheerd door de academische gemeenschap zelf. Deze presentatie gaat dieper in op enkele voorbeelden en licht ook toe hoe bibliotheken via collectieve financieringsprogramma's kunnen bijdragen aan dit alternatief OA ecosysteem dat meer belofte inhoudt voor gelijkheid en duurzaamheid.

NETWERKMOMENT

HET VLAAMSE OPEN SCIENCE BELEID EN DE EUROPEAN OPEN SCIENCE CLOUD

_{door Bart Dumolyn, adviseur afdeling Onderzoek van het departement Economie, Wetenschap en Innovatie, Belgian delegate in de EOSC Steering Board}

Na een intense periode van beleidsvoorbereiding in dialoog met de relevante stakeholders werd het Vlaamse Open Science beleid meer concreet vorm gegeven met de beslissing van de Vlaamse Regering van 20 december 2019 “Open Science beleid voor Vlaanderen en de oprichting van de Flemish Open Science Board”, waarbij 5 miljoen euro recurrent werd uitgetrokken voor Open Science, en het mandaat werd gegeven aan de FOSB om in samenwerking met het departement EWI en de minister de krachtlijnen voor het Vlaamse Open Science beleid vorm te geven. Er werd ondertussen zeer veel werk verricht, onder meer met het oog om compatibiliteit met de EOSC.

“NIEUWE STUDIE ONTHULT (...)” OVER WETENSCHAP EN JOURNALISTIEK IN CORONATIJDEN

_{door Rien Emmery, factchecker, onderzoeksjournalist VRT NWS en Knack}

De coronacrisis heeft ook een crisis in de wetenschappelijke publicatiecultuur met zich meegebracht. Op online "pre-print"-platformen verschenen duizenden artikels die nooit de wetenschappelijke peer review zouden doorstaan, maar wel viraal gingen op sociale media - of zelfs in de mainstream media belandden - en zo het publieke debat beïnvloedden. Hetzelfde geldt voor honderden wetenschappelijke artikels over Covid-19 die wél de horde van de peer review doorstonden, maar vervolgens na publicatie - soms zelfs in toptijdschriften - toch fouten bleken te bevatten en opnieuw ingetrokken werden. Deze situatie is ook niet alleen voor wetenschappers en beleidsmakers maar ook voor journalisten en factcheckers een mijnenveld. Hoe ga je als journalist om met dat fenomeen, en hoe duid je het voor lezers?

LUNCH

OpenAIRE, INFRASTRUCTUUR VOOR OPEN WETENSCHAPPELIJKE COMMUNICATIE

_{door Inge Van Nieuwerburgh, Open Science team Universiteitsbibliotheek Gent, partner OpenAIRE, EOSC-PILLAR & EOSC Future, universiteitsbibliotheek Gent}

In december 2010 werd in een ondergesneeuwd Gent OpenAIRE gelanceerd. Twaalf jaar later is OpenAIRE niet langer een project maar een non-profit ledenorganisatie die een pan-Europese infrastructuur voor open wetenschappelijke kennis ondersteunt. Een netwerk van Open Science experts in heel Europa en de OpenAIRE research graph vormen het hart van OpenAIRE. Datakwaliteit en innovatie zijn een belangrijk deel van de OpenAIRE-strategie die de lijnen uitzet voor de komende. OpenAIRE draagt ondertussen bovendien bij aan de European Open Science Cloud. Het heeft immers al een jarenlange ervaring met het verzamelen, verrijken en aanbieden van gefedereerde data. Deze uiteenzetting legt uit hoe de OpenAIRE z’n stempel drukt op het ecosysteem van wetenschappelijke communicatie.

FRIS: ONDERZOEKSINFORMATIE IN TIJDEN VAN OPEN SCIENCE EN OPEN DATA

_{door Ils De Bal, programma manager FRIS, departement Economie, Wetenschap en Innovatie}

FRIS of Flanders Research Information Space omvat een rijkdom aan metadata over onderzoeksprojecten, publicaties, onderzoekers, onderzoekinfrastructuren en datasets. Deze informatie wordt als open data aangeboden via het onderzoeksportaal (researchportal.be) en via open webservices. FRIS biedt deze informatie aan de innovatieketen te verkorten: onderzoekers die elkaar sneller vinden, sneller weten welk onderzoek al uitgevoerd werd, of sneller weten welke onderzoeksinfrastructuur in Vlaanderen aanwezig is om als organisatie zelf gebruik te maken van die infrastructuur. Voor de burger wil het FRIS-portaal vooral laten zien hoeveel onderzoek er uitgevoerd wordt met publieke middelen. Daarnaast wordt FRIS ook ingezet als beleidsmonitoring en beleidsvoorbereiding door bijvoorbeeld Open Science KPI’s te berekenen of thematische analyses uit te voeren.

DE ANTIGOON ONDERZOEKSDATABANK: BRON VAN BELEIDSINFORMATIE VOOR DE UNIVERSITEIT ANTWERPEN

_{door Anneleen Baerts, coördinator Antigoon onderzoeksdatabank UAntwerpen}

In Antigoon (ANTwerps Informatie- en Gegevenssysteem Over ONderzoeksdata) worden gegevens geregistreerd over onderzoeksprojecten, onderzoekssamenwerkingen, onderzoeksgroepen, expertise van onderzoekers, onderzoeksinfrastructuur en valorisatie-output aan de UAntwerpen. De data worden voornamelijk geregistreerd door de onderzoeksadministratie op basis van officiële documenten (bv. contracten), waarna deze aangevuld kunnen worden door de onderzoekers via een self service-module. De gegevens kunnen door de beleidsmakers van de instelling geraadpleegd worden via een Business Intelligence tool: op die manier kunnen evoluties gemonitord en beleidsvragen beantwoord worden. Verder wordt Antigoon aangewend voor allerhande rapporteringen over onderzoek, o.a. aan de Vlaamse overheid via het FRIS-portaal.

DE VLAAMSE DATA SPACE MET SOLID EN LDES

_{door Brecht Van de Vyvere, semantic web researcher IDLab IMEC, UGent}

Data spaces hebben als doel om data-uitwisseling tussen datasetbeheerder en -gebruikers in een decentrale, veilige en gestandaardiseerde manier te stimuleren. In Vlaanderen wordt hier volop aan gewerkt me het Solid-project en Linked Data Event Streams (LDES) technologie. Het Solid-project laat toe dat burgers terug controle hebben over hun eigen data. Hiervoor wordt er gewerkt aan zogenaamde Solid Pods, een virtuele plaats waar persoonlijke data beheerd en gedeeld kan worden. Sinds 2021 is LDES een standaard binnen de Semantic Interoperatbility Community (SEMIC) om een automatische integratie van datasets in een data space te bewerkstellingen. Deze uiteenzetting licht toe hoe deze technoogieën in Vlaanderen worden uitgerold met een aantal voorbeelden.

NETWERKMOMENT

BELGIË EN DE WERELD VAN OPEN BIODIVERSITEITSDATA

_{door Dimitri Brosens, Biodiversity Research Liaison Officer, GBIF Belgium Node Manager}

De Global Biodiversity Information Facility (GBIF), heeft als doel om kwaliteitsvolle primaire biodiversiteitsgegevens (waar, wanneer en hoe heb ik een plant of dier waargenomen) gratis en open beschikbaar te maken, via het internet, voor iedereen die dit wenst. België, reeds stemgerechtigd GBIF lid sinds 2001 is dus al meer dan 20 jaar actief in dit globaal gestuurde Megascience project. De Belgische GBIF-tak (of beter gezegd node) zit verankerd in het Belgisch Biodiversiteitsplatform, een gedecentraliseerde Science-Policy interface afhankelijk van Belspo (Belgian Science Policy Office). Het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) zorgt mede (publisher sinds 2009) voor het in kaart brengen en publicatie van biodiversiteitsdata uit Vlaanderen. Ondertussen staat de teller van het aantal gepubliceerde (open beschikbaar zijnde) records uit België op ongeveer 40 miljoen en zijn er 446 datasets gepubliceerd. Dit is het verhaal van vallen en opstaan in de wereld van de open biodiversiteitsdata.

JOINT PROGRAMMING INITIATIVE HEALTHY AND PRODUCTIVE SEAS AND OCEANS (JPI OCEANS)

_{door Koen Lefever, beheerder onderzoeksprogramma's Federaal Wetenschapsbeleid, Management Board JPI Oceans}

Het Joint Programming Initiative Healthy and Productive Seas and Oceans (JPI Oceans) is een pan-Europees intergouvernementeel platform dat de efficiëntie en impact van onderzoek naar en innovatie in duurzame gezonde en productieve zeeën en oceanen bevordert door middel van gezamenlijke oproepen en financiering, waarbij onderzoeksgroepen in Europees verband consortia vormen om samen interdisciplinair onderzoek te doen naar strategisch en maatschappelijk belangrijke onderwerpen. Daarnaast organiseert JPI Oceans verschillende Knowledge Hubs, bijvoorbeeld betreffende de stijging van de zeespiegel, munitie-opslag in de zee en het bereiken van een goede milieutoestand. Voor België wordt het onderzoek gefinancierd door de POD Wetenschapsbeleid (Belspo), het Fonds voor Wetenschappelijk onderzoek (FWO), en het Fonds de la Recherche Scientifique (FNRS).

DATABEHEER EN DRONEVLUCHTEN, ERVARINGEN OP ILVO

_{door Peter Lootens, senior onderzoeker Eenheid Plant, ILVO}

Op het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) wordt veelvuldig gebruik gemaakt van drones om proefvelden objectief te beoordelen. Hierbij worden beelden gemaakt met verschillende types camera’s (RGB, multispectraal, hyperspectraal, thermaal) die uiteindelijk leiden tot hoge resolutie (mm tot cm) producten. Deze worden gebruikt om de gewasontwikkeling doorheen het jaar op te volgen en het effect van behandelingen te vergelijken. Jaarlijks betreft het zo’n 400 vluchten en wordt ongeveer 20Tb aan data gegenereerd. Zowel voor de opvolging van de vluchten als voor de verwerking en beheer van de data, inclusief de kwaliteitscontrole, wordt een op maat gemaakte database webapplicatie en automatische data workflow gebruikt.

BOUWEN AAN DE MARITIEME INFORMATIEHUB

_{door Lennert Tyberghein, manager Vlaams Marien Data Centrum VLIZ}

Om een zo volledig mogelijk beeld te geven van het marien wetenschappelijk landschap, bouwt het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) een informatiesysteem (IMIS) uit waarin metadata over datasets, publicaties, personen en instituten gestructureerd wordt opgeslagen en onderling gelinkt. Het systeem kan ingezet worden binnen nationale en internationale projecten en kan gebruikt worden ter ondersteuning van informatiebeheer voor de vele stakeholders in het marien landschap. Deze uiteenzetting geeft een overzicht van de inhoud en functionaliteiten van het systeem, alsook een blik werpen op de toekomst.

UITLEIDING

_{door Marc Van den Bergh, voorzitter FELNET}